در صنایع بزرگ به ویژه نفت، گاز، پتروشیمی و نیرو، حجم گسترده ای از تجهیزات، قطعات و مواد مصرفی با مشخصات فنی مشابه ولی از تولیدکنندگان مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. نبود یک زبان مشترک برای تعریف و شناسایی این اقلام، در گذشته باعث بروز خطاهای متعدد، تکرار خرید، اتلاف منابع و دشواری در تبادل اطلاعات میان واحدها و پروژه ها می شد.
به منظور حل این مشکل، شرکت های پیشرو در صنعت نفت به دنبال طراحی یک نظام استاندارد برای کدگذاری مواد و تجهیزات (Material and Equipment Coding System) رفتند؛ سیستمی که بتواند در تمام پروژه ها به عنوان مرجع مشترک مورد استفاده قرار گیرد.
در این میان، شرکت شل (Shell) از نخستین سازمان هایی بود که با نگاهی آینده نگر، اقدام به ایجاد و توسعه ی یکی از جامع ترین و ماندگارترین سیستم های کدگذاری جهان با عنوان MESC نمود. این سیستم به مرور زمان به الگویی جهانی برای استانداردسازی اطلاعات فنی در زنجیره تأمین صنایع نفت و گاز تبدیل شد.
ریشه های شکل گیری سیستم کدگذاری MESC (Material and Equipment Standard Code) به سال 1914 میلادی بازمی گردد؛ زمانی که گروهی از مهندسان شرکت BPM وابسته به مجموعه نفتی شل (Shell) در هلند، برای نخستین بار به دنبال ایجاد یک ساختار واحد برای شناسایی و طبقه بندی مواد و تجهیزات صنعتی بودند. این تلاش به تدریج به یکی از نخستین و جامع ترین زبان های مشترک فنی در پروژه های بین المللی صنعت نفت تبدیل شد.
با گسترش ارتباطات و ظهور تلکس در دهه ی 1930، سیستم کدینگ نیز متحول شد. در سال 1932 نسخه رسمی MESC با رویکردی نو معرفی گردید؛ تفاوت اصلی این نسخه، استفاده از کدهای یکتای 7 رقمی برای هر قلم کالا یا تجهیز بود. این ساختار به مهندسان اجازه می داد از طریق تلکس و بدون نیاز به ارسال توضیحات طولانی، تنها با تبادل کد، اطلاعات دقیق هر قطعه را در کتابچه های مرجع بازیابی کنند.
کدها به گونه ای طراحی شده بودند که ارقام آن ها معنا دار باشد. برای مثال، اگر کدی با عدد 76 آغاز می شد، به طور ضمنی مشخص بود که به دسته ی فلنج ها و اتصالات تأسیساتی تعلق دارد و کارشناسان می توانستند به سرعت به بخش مربوط در دفترچه شماره 76 مراجعه کنند. این شیوه باعث صرفه جویی چشمگیر در زمان و حجم اطلاعات مبادله ای شد و عملاً یکی از نخستین سیستم های مستند و استاندارد کدگذاری در جهان به شمار می آید.
در پی افزایش تنوع اقلام، در سال 1946 ساختار کدها از 7 به 10 رقم توسعه یافت تا پوشش دهی بهتری بر اقلام جدید داشته باشد. سپس با گسترش فناوری رایانه، شرکت شل در سال 1985 داده های MESC را بر روی دیسک های فشرده ذخیره و میان پروژه ها و دفاتر بین المللی خود توزیع کرد.
تحول بعدی در سال 1995 رخ داد؛ زمانی که شل نرم افزار CMT را بر پایه ی ویندوز معرفی نمود تا تمامی کتابچه ها و دستورالعمل های سیستم MESC را در قالب دیجیتال یکپارچه کند. سرانجام در سال 2010 نسخه ی تحت وب این نرم افزار توسعه یافت و از آن زمان تاکنون، MESC در بستر آنلاین به عنوان مرجع اصلی مدیریت داده های فنی و اقلام در شبکه جهانی شرکت شل مورد استفاده قرار می گیرد.
در سال 1333، هم زمان با انعقاد قرارداد کنسرسیوم نفت ایران، شرکت های عامل نفت در مناطق نفت خیز جنوب و پالایشگاه آبادان تأسیس شدند. در آن زمان، برنامه ای جامع برای مکانیزه سازی فعالیت ها و فرآیندها با هدف کاهش هزینه های تولید و افزایش بهره وری در دستور کار قرار گرفت.
در بخش تأمین کالا و کنترل موجودی، مسئولیت طراحی و اجرای سیستم به شرکت نفتی «شل» از هلند واگذار شد. کارشناسان این شرکت با هدف ایجاد نظم و استاندارد در فرایند سفارش، نگهداری و شناسایی اقلام، سیستم «استاندارد و طبقه بندی کالا» یا MESC را پایه گذاری کردند.
کارآمدی این سیستم باعث شد که به تدریج در سایر تاسیسات و واحدهای نفتی کشور نیز به کار گرفته شود. اکنون، پس از گذشت بیش از شش دهه از آغاز اجرای آن در ایران، اصول و ساختار این سیستم همچنان در بسیاری از سازمان ها و صنایع بزرگ کشور مورد استفاده قرار می گیرد.
از مهم ترین نهادهایی که از سیستم MESC بهره می برند می توان به شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پتروشیمی ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران اشاره کرد.
شرکت «شل» در سال 1914 با هدف یکپارچه سازی فرآیندهای مرتبط با مواد و تجهیزات، سیستم MESC را پایه گذاری کرد. مهم ترین اهداف طراحی و اجرای این سیستم عبارت بودند از:
ایجاد یک زبان مشترک میان واحدهای مختلف در پروژه ها برای هماهنگی بهتر و کاهش خطاهای ارتباطی
برقراری پل ارتباطی مؤثر میان تأمین کنندگان کالا و واحدهای مصرف کننده در سازمان
تسهیل در شناسایی و دسته بندی اقلام و ترویج فرهنگ سازمانی در زمینه استانداردسازی و معرفی دقیق کالاها
سیستم MESC از یک ساختار طبقه بندی سه سطحی تشکیل شده است که هر سطح نقش مشخصی در سازمان دهی و شناسایی مواد و تجهیزات دارد:
سطح اول: گروه اصلی
این سطح بالاترین سطح در ساختار MESC است و شامل حداکثر 100 گروه اصلی می باشد.
سطح دوم: گروه فرعی
هر گروه اصلی می تواند تا 100 گروه فرعی را در بر گیرد که به تفکیک دقیق تر نوع تجهیزات و اقلام کمک می کند.
سطح سوم: گروه فرعی دوم (یا گروه جزء)
این سطح پایین ترین سطح در طبقه بندی است و شامل جزئی ترین تقسیم بندی ها می شود. مواد و تجهیزات ثبت شده در سیستم MESC به این سطح متصل هستند و از این طریق به صورت دقیق شناسایی می شوند.
در مجموع، 100 گروه اصلی سیستم MESC بر اساس ماهیت و کاربرد، در قالب 12 بخش عمده دسته بندی شده اند که هر بخش، حوزه ای خاص از فعالیت های عملیاتی را پوشش می دهد. ارتباط میان این حوزه ها و گروه های اصلی در جدول 1 ارائه شده است.
جدول1:
| A | حفاری و تولید | Main Group: 01-12 |
| B | تاسیسات و ماشین آلات | Main Group: 13-44 |
| C | حمل و نقل | Main Group: 45-57 |
| D | متعلقات، ابزارآلات و افزار دقیق | Main Group: 58-60 |
| E | لوازم ساختمانی، مخازن و دستگاه های کارگاهی | Main Group: 61-64 |
| F | برق الکتریکی | Main Group: 65-72 |
| G | کالاهای لوله ای، شیرها و اتصالات | Main Group: 73-76 |
| H | چوب، فلزات و سخت افزار ساختمانی | Main Group: 77-81 |
| I | ابزارآلات و وسایل آب بندی | Main Group: 82-85 |
| J | رنگ، چسب و مواد شیمیایی | Main Group: 86-90 |
| K | وسایل پزشکی و داروها | Main Group: 91 |
| L | مبلمان، لوازم التحریر و انبار | Main Group: 92-96 |
پس از معرفی نرم افزار تحت ویندوز کدینگ MESC در سال 1995 و توسعه نسخه تحت وب آن در سال 2010 با عنوان CMT (Catalog Management Tool)، تحول بزرگی در فرآیندهای کدگذاری و مدیریت اقلام صنعتی ایجاد شد.
این ابزار موجب شد ثبت اطلاعات از روش های سنتی و دستی، به روشی کاملاً سیستمی و استاندارد تبدیل شود. دستورالعمل های کدگذاری، هدینگ ها، زیرهدینگ ها و خطوط کد به صورت انتخابی و خودکار در سیستم پیاده سازی شدند.
با ورود CMT، دیگر نیازی به استفاده از کتابچه های حجیم گروه های اصلی – که هر یک شامل هزاران صفحه بودند – وجود نداشت. تمامی این اطلاعات به یک بانک داده استاندارد و متمرکز تبدیل شد. در نتیجه، اعمال سلیقه های شخصی و پیچیدگی های فرایند حذف و محیطی یکپارچه، ساده و کاربرپسند فراهم گردید که با آموزش حداقلی، برای اغلب کاربران قابل استفاده بود.
در این سیستم، توصیف گرهای نام اقلام جایگزین هدینگ ها شدند، قالب های مشخصات فنی جای دستورالعمل ها را گرفتند و خطوط کد نیز به مقادیر مشخصه ها تبدیل گردیدند. در نسخه جدید، هیچ اطلاعاتی به صورت تایپ دستی وارد نمی شود؛ بلکه تمامی داده ها از میان یک بانک اطلاعاتی غنی و ساختارمند انتخاب می گردند.
به این ترتیب، حاصل بیش از یک قرن تجربه و دانش مهندسی در زمینه کدگذاری اقلام، در قالب سیستمی پویا، یکنواخت و دقیق در دسترس کاربران قرار گرفته است.
این فناوری سال هاست در پروژه های شرکت شل (Shell) مورد استفاده قرار می گیرد و نتایج درخشانی داشته است. با این حال، در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران همچنان از روش های سنتی و پیش از سال 1995 استفاده می شود که این موضوع موجب بروز مشکلاتی مانند موارد زیر است:
عدم مکانیزه بودن فرآیند کدگذاری
نبود یک بانک اطلاعاتی یکپارچه برای اقلام در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
فقدان نرم افزار جامع برای اقناع سایر شرکت ها به استفاده از این سیستم
نبود رویه ثابت و استاندارد در شناسایی و کدگذاری اقلام بین سازمان ها و شرکت های تابعه
ایجاد چندین کد متفاوت برای یک کالای واحد
ناتوانی در شناسایی و مدیریت کامل وندورها (تأمین کنندگان)
عدم انتقال دانش و تخصص سیستم کدگذاری به کارشناسان جوان
وابستگی سیستم به افراد خاص و محدود
روش انجام کار در سیستم CMT (Catalog Management Tool) بر پایه ی اصول استاندارد کدگذاری MESC طراحی شده و هدف آن، ثبت، مدیریت و به روزرسانی داده های فنی اقلام به صورت سیستمی و کنترل شده است.
فرآیند اجرای CMT معمولاً شامل مراحل زیر است:
در ابتدا ساختار اصلی سیستم شامل گروه های کاری، کاربران، سطح دسترسی ها و بانک داده اولیه تعریف می شود تا هر کاربر مطابق نقش خود (کارشناس فنی، بازرگانی، یا مدیر سیستم) عمل کند.
به جای تایپ نام کالا یا گروه، کاربر از میان لیست هدینگ های استاندارد موجود در سیستم، عنوان یا دسته کالای موردنظر را انتخاب می کند.
مثلاً: Valve – Gate – Steel – Flanged End
پس از انتخاب هدینگ، فرم مشخصات فنی (Specification Template) به صورت خودکار نمایش داده می شود.
کاربر فقط از میان مقادیر از پیش تعریف شده (Value List) انتخاب می کند و هیچ متنی به صورت آزاد تایپ نمی شود.
به عنوان مثال:
Size → 4 Inch
Pressure Class → 150
Material → Carbon Steel
پس از تکمیل مشخصات، سیستم به صورت خودکار یک کد MESC یکتا تولید می کند. این کد بر اساس ساختار منطقی سه سطحی (Main Group / Sub Group / Line) ساخته می شود.
اطلاعات تأییدشده در بانک اطلاعات مرکزی CMT ذخیره می شود. این بانک شامل مشخصات فنی، وندورها (تأمین کنندگان)، سوابق تغییرات و مدارک فنی مرتبط است.
کارشناس فنی ارشد یا مدیر سیستم، صحت داده ها را بررسی کرده و پس از تأیید، آن قلم به صورت نهایی در سیستم قفل (Lock) می شود تا در سفارش، خرید یا پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد.
در صورت تغییر در مشخصات یا جایگزینی تأمین کننده، نسخه جدیدی از داده ایجاد می شود و تغییرات به صورت کامل در تاریخچه اقلام ثبت می گردد.
در نتیجه، CMT با حذف ورود داده ی آزاد، ایجاد کنترل های چندمرحله ای و تکیه بر داده های استاندارد، فرآیند کدگذاری را از یک فعالیت فردمحور به یک سیستم ساخت یافته، دقیق و قابل ردیابی تبدیل می کند.
در جمع بندی می توان گفت، سیستم MESC پایه گذار استانداردسازی جهانی در کدگذاری اقلام صنعتی است و با ایجاد ساختار دقیق و معنادار برای شناسایی تجهیزات، زبان مشترکی میان واحدهای فنی، مهندسی و تدارکات به وجود آورد. در ادامه، ابزار CMT به عنوان نسخه دیجیتال و تکامل یافته ی این سیستم، فرآیندهای کدگذاری را از روش های دستی به محیطی کاملاً مکانیزه، یکپارچه و کاربرپسند منتقل کرد. ترکیب این دو، بستری قدرتمند برای مدیریت داده های فنی، کاهش خطا و افزایش بهره وری در صنایع بزرگ به ویژه نفت، گاز و پتروشیمی فراهم آورده است.
با کدگذاری دقیق کالاها، هر محصول را سریع پیدا کنید، موجودی ها را لحظه ای کنترل کنید و اشتباهات انسانی را صفر کنید.
نرم افزار انبار آنلاین به صورت خودکار کالاها را بر اساس سطوح مختلف کدگذاری می کند و حتی می توانید خودتان به کالاها کد اختصاص دهید.
سادگی، سرعت و دقت در مدیریت انبار، همه در یک سیستم!
دریافت دمو رایگان نرم افزار انبارداری، انبارآنلاین
